Pleśnie zaliczane są do grzybów klasy workowców i grzybów niedoskonałych Są to najczęściej grzyby z rodzaju Penicilinum, Aspergillus, Trichoderma, torula, Chaetomium i inne. Pleśnie, zwłaszcza w początkowym okresie rozwoju, mają bardzo skromne wymagania co do warunków środowiska, z wyjątkiem wilgoci. Mogą się rozwijać praktycznie na wszystkich materiałach budowlanych i to zarówno organicznych jak i mineralnych. O występowaniu i intensywności rozwoju pleśni na powierzchni i wewnątrz przegród budowlanych decyduje cały zespół czynników ekologicznych. Najważniejsze z nich to: czynnik infekcyjny, źródła pokarmowe, odpowiednia kwasowość podłoża, zawartość substancji toksycznych dla pleśni w materiale budowlanym oraz warunki cieplno-wilgotnościowe.
Czynnik infekcyjny, w postaci zarodników pleśni, znajduje się zawsze w mniejszej lub większej ilości w powietrzu wewnątrz budynków i w ich otoczeniu. Osiadające i kiełkujące na zawilgoconych przegrodach budowlanych zarodniki dają początek koloniom pleśni, mającym z reguły w podłożu wystarczające warunki rozwojowe. Pleśnie pojawiają się zatem na zawilgoconych tynkach, murach, w miejscach zacieków na elementach stropowych i dachowych, na zawilgoconym drewnie, materiałach pyłowych itp.
Rozwijająca się na powierzchniach grzybnia tworzy naloty o różnym zabarwieniu, np. czerwonym, żółtym, różowym, brązowym. Zabarwienie to jest zazwyczaj spowodowane przez liczne zarodniki. Źródłem infekcji mogą być też mikrobiologiczne zanieczyszczenia materiałów budowlanych, o charakterze:
– skażenia pierwotnego, powstałego w czasie produkcji materiałów budowlanych,
– skażenia wtórnego, ograniczającego się zwykle do skażenia powierzchni materiałów budowlanych, powstające w czasie transportu, składowania, montażu.
Dlatego istotne jest, jak hurtownie, czy sklepy z materiałami budowlanymi przechowują swoje towary. Pewne materiały, (bez zarodników pleśni) znaleźć można np. w Centrum budowlanym EWISTORE w Londynie, tutaj fachowcy potwierdzą niezawodność swoich towarów.
Źródła pokarmowe pleśni.
Przegrody budowlane obfitują w substancje stanowiące źródła pokarmowe dla mikroorganizmów. W odróżnieniu od grzybów domowych wymagających dużych ilości pokarmu, pleśnie mogą się rozwijać nawet na materiałach zawierających minimalne ilości potrzebnego im pokarmu, nawet w znacznym rozproszeniu. Głównym źródłem węgla czyli pokarmu są materiały pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego oraz niektóre tworzywa sztuczne, chociaż nieliczne gatunki pleśni mają również zdolność przyswajania tego pierwiastka z dwutlenku węgla.
Materiałami budowlanymi, stanowiącymi dobrą pożywkę dla pleśni są zwłaszcza:
-tapety papierowe zwykłe i wodoodporne (winylowe), tapety płynne,
-materiały tekstylne z włókien naturalnych i niektórych syntetycznych, np. poliamidowych,
-farby klejowe, emulsyjne poliwinylowe, w mniejszym stopniu olejne,
-kleje naturalne,
-materiały płytowe lignocelulozowe i z tworzyw sztucznych, jak płyty pilśniowe, wiórowe, paździerzowe, torfowe, trzcinowe, z kartonowo-gipsowe, wiórowo – cementowe, poliuretanowe, częściowo również z wełny mineralnej.
-drewno, zwłaszcza miękkie liściaste oraz sklejka,
-papy na osnowie tekturowej,
-folie i okładziny z PCV.
Ochrona przed pleśniami.
Ochrona budynków przed pleśniami polega w praktyce na zabezpieczeniu nowo wznoszonych budynków przed zagrożeniem pleśniami, usuwaniu przyczyn i skutków występowania pleśni w już istniejących. Bardzo często jednak usuwa się tylko zewnętrzne skutki występowania pleśni, np. czyszcząc powierzchnie i nanosząc nową powlokę malarską, co jednak nie gwarantuje efektywności tych działań. Po niedługim czasie pleśnie pojawiają się ponownie. Działania ochronne powinny więc obejmować wszystkie wymienione formy. Można stosować tu dwie podstawowe grupy środków:
– budowlane, polegające na stosowaniu prawidłowych rozwiązań materiałów konstrukcyjnych, prawidłowym wykonawstwie, ścisłym przestrzeganiu założonych parametrów technologicznych itp., które powodują niekorzystne warunki rozwoju szkodników biologicznych budynku.
–chemiczne, polegające na przeciwdziałaniu rozwojowi pleśni (podatnych na rozkład biologicznych) dzięki uodpornieniu materiałów budowlanych preparatami toksycznymi dla szkodników biologicznych.
Zapewnienie bioodporności materiałów budowlanych, narażony na biodegradację, powinno być jednym z podstawowych warunków technicznych, decydujących o przydatności materiału i dopuszczeniu go do stosowania w budownictwie. Dotyczy to szczególnie materiałów o niedostatecznej czystości biologicznej. Takie materiały trzeba impregnować. Nie jest to jednak zabieg obojętny dla zdrowia człowieka. Impregnaty, również w trakcie późniejszej eksploatacji obiektów, emitują szkodliwe substancje. Chodzi tu zwłaszcza o nadmierną emisje związków fenolowych. Środki przeciw działaniu pleśni na materiałach drewnopochodnych dzielimy na dwie grupy:
- środki solne, stosowane w roztworach wodnych lub w stanie sproszkowanym,
- środki oleiste lub w rozpuszczalnikach oleistych
wymienione środki ochrony drewna i materiałów drewnopodobnych są środkami toksycznymi dla ludzi i zwierząt. Wobec tego powinny być stosowane zgodnie z zaleceniem producenta.
Do usuwania pleśni z murów i tynków stosujemy głównie środki solne lub mieszanki z dodatkiem kwasu bornego o stężeniu 2%.
Technologia wykonywania prac zabezpieczających przed powtórnym zapleśnieniem tynków (po uprzednim wyeliminowaniu przyczyn wystąpienia pleśni) przedstawia się następująco:
- należy dokładnie zeskrobać powłokę tynku w
miejscu występowania pleśni, - wysuszyć oczyszczone miejsce,
- przemyć je dokładnie roztworem wodnym jednego z wymienionych środków,
- po upływie kilku godzin przetrzeć tynk mlekiem wapiennym zmieszanym z drobnym piaskiem w stosunku 1:1,
- wysuszyć zatarte miejsce,
- jeśli są widoczne plamy, powierzchnię zagruntować szkłem wodnym rozcieńczonym z wodą w stosunku 1:1 lun 1:1,5,
- po wysuszeniu wykonać nowa powłokę malarską.
